Category Archives: Uncategorized
Ուսումնայան գարուն նախագիծ ․ հայրենագիտություն
2. Տիգրան և Աժդահակ — կարդալ, սովորել պատմել, պատրաստվել քննարկման։
3. «Ուսումնական գարուն» նախագիծ — կատարել մարտի 25-31-ը` կարճ արձակուրդի ընթացքում։
Մթնոլորտային տեղումներ
Ամպերում ջրային գոլորշիները սառելով խտանում են, վերածվում ջրի կաթիլների, իսկ եթե օդի ջերմաստիճանը բացասական է՝ սառցաբյուրեղների: Դրանք կուտակվելով, խոշորանում են և Երկրի ձգողական ուժի ազդեցությամբ թափվում են Երկրի մակերևույթի վրա՝ առաջացնելով մթնոլորտային տեղումներ: Մթնոլորտային տեղումները լինում են հեղուկ (անձրև, ցող) և պինդ (ձյուն, կարկուտ, եղյամ): Բացի այդ՝ մթնոլորտային տեղումների մի մասը թափվում է անմիջապես ամպերից (անձրև, ձյուն, կարկուտ), մյուսները (ցող, եղյամ) առաջանում են երկրամերձ շերտում:
Անձրևն առաջանում է օդի միայն դրական ջերմաստիճանների դեպքում, երբ մթնոլորտում կա բավարար քանակությամբ ջրային գոլորշի:
Սակայն միշտ չէ, որ ամպամած եղանակին անձրև է գալիս, որովհետև հնարավոր է, որ օդը լրիվ հագեցած չլինի, ամպի մեջ եղած կաթիլները շատ մանր լինեն և թեթև լինելու պատճառով մնան երկնքում:
Ձյունը, ի տարբերություն անձրևի, առաջանում է օդի 0 °C-ից ցածր ջերմաստիճանում: Այսինքն՝ ջուրը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, ուստի և կոչվում է մթնոլորտային պինդ տեղում:
Նախ՝ ձևավորվում են մանր սառցաբյուրեղներ, որոնք, միանալով իրար և սնվելով շուրջն եղած գոլորշիներով, խտանում են, խոշորանում, կազմում են փաթիլներ, և Երկրի ձգողական ուժի շնորհիվ՝ թափվում ցած:
Կարկուտը նույնպես մթնոլորտային պինդ տեղում է, սակայն առաջանում է տարվա տաք սեզոնում: Շատ հաճախ տաք օդի հետ վեր բարձրացող ջրային գոլորշիներն ու ջրի մանր կաթիլները հասնում են այնպիսի բարձրության, որտեղ օդի ջերմաստիճանը բացասական է: Այդտեղ դրանք վերածվում են սառցաբյուրեղների: Վերջիններս, օդային հոսանքների միջոցով վեր ու վար շարժվելով, աստիճանաբար պատվում են սառցե նորանոր թաղանթներով, մեծանում՝ ձևավորելով կարկտի հատիկները, և թափվում են Երկրի վրա:
Կարկուտը մեծ վնաս է հասցնում բնակչությանը՝ ոչնչացնելով ցանքերը, այգիները, ջարդելով ծառերը, կտուրները և այլն:
Ցողը Երկրի մակերևույթի, բույսերի և զանազան առարկաների վրա նստած ջրի մանր կաթիլներն են: Դրանք գոյանում են հիմնականում տարվա տաք սեզոնում, օդի դրական ջերմաստիճանի պայմաններում, պարզկա գիշերային ժամերին:
Գիշերը, երբ օդը սառում է, ջրի գոլորշիներն վերածվում են ջրի մանր կաթիլների և նստում բույսերի ու տարբեր առարկաների վրա:
Եղյամը ձյան նմանվող սառցի բյուրեղների նստվածքն է բույսերի և այլ առարկաների վրա:
Եղյամն առաջանում է տարվա ցուրտ եղանակին, պարզկա գիշերներին, երբ օդի ջերմաստիճանը 0 °C-ից ցածր է:
Մթնոլորտային տեղումների քանակը չափում են օդերևութաբանական կայաններում տեղադրված տեղումնաչափ սարքով:
Տեղումնաչափը գլանաձև դույլ է, որը տեղադրված է գետնից երկու մետր բարձրություն ունեցող սյան վրա: Երբ անձրև է գալիս, ջուրը հավաքվում է նրա մեջ: Անձրևը դադարելուց հետո դույլի մեջ հավաքված ջուրը դատարկում են միլիմետրային բաժանումներ ունեցող բաժակի մեջ և որոշում, թե ինչ բարձրությամբ ջրային շերտ է գոյացել:
Կարկուտ կամ ձյուն տեղալուց հետո դույլը տեղափոխում են տաք սենյակ, որ ձյունը (կարկուտը) հալվի, ապա առաջացած ջուրը նորից լցնում են չափիչ բաժակի մեջ և որոշում պինդ տեղումներից գոյացած ջրի շերտի բարձրությունը։ Այդպես բոլոր չափումները տարվա ընթացքում գումարում են իրար և ստանում տարեկան տեղումների քանակը, որն արտահայտվում է միլիմետրերով (մմ): Օրինակ՝ հասարակածային շրջաններում տարեկան միջին հաշվով թափվում են 2000-3000 մմ տեղումներ, իսկ Երևանում՝ մոտ 300 մմ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
- Ինչպե՞ս են առաջանում մթնոլորտային տեղումները:
- Մթնոլորտային տեղումների ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Թվարկեք հեղուկ և պինդ տեղումները:
- Ինչպե՞ս են առաջանում անձրևը և ձյունը:
- Ինչպե՞ս են առաջանում ցողը և եղյամը։
- Մթնոլորտային ո՞ր տեղումներն են առավել շատ դիտվում ձեր բնակավայրում:
Քամու բնութագրիչները: Քամու ուժի օգտագործումը
Քամու բնութագրիչները: Քամու բնութագրիչներից կարևոր են քամու ուղղությունը, արագությունը և ուժը: Այս բնութագրիչները մարդու կյանքի և տնտեսական գործունեության համար ունեն կարևոր նշանակություն: Անհիշելի ժամանակներից մարդը կարողացել է զանազան միջոցներով, օրինակ՝ ծովի ալիքներով, ծածանվող դրոշակով, ծխնելույզների ծխի շեղման չափով, որոշել քամու ուղղությունը, արագությունը և ուժը:
Օդերևութաբանական կայաններում տեղադրված հողմացույց կոչվող սարքով որոշում են քամու ուղղությունը և ուժը: Ընդունված է քամին կոչել հորիզոնի այն կողմի անունով, որտեղից փչում է: Օրինակ՝ եթե քամին փչում է հարավից, ապա անվանում են հարավային քամի:
Քամու ուղղությունը որոշելու համար օգտվում ենք հողմացույցի շարժական սլաքից, որը քամու ազդեցությամբ ազատ պտտվում է: Սլաքը սուր ծայրով միշտ ուղղված է լինում քամու դեմ, այսինքն՝ դեպի հորիզոնի այն կողմը, որտեղից քամին փչում է:
Քամու ուժը կախված է իր արագությունից: Քամու ուժը չափում են բալերով՝ 0-ից մինչև 12 բալ: Անհողմ եղանակին քամու ուժը 0 բալ է, իսկ եթե քամու ուժը 12 բալ է, ապա փոթորիկ է, որի ընթացքում ծառերն արմատախիլ են լինում, պոկվում են շենքերի տանիքները և այլն:
Քամու արագությունը որոշում են հողմաչափ կոչվող սարքով:
Քամու ուժի օգտագործումը: Հազարամյակներ շարունակ քամու ուժը մարդն օգտագործել է տարբեր նպատակներով՝ նավարկել է առագաստանավերով, կառուցել հողմաղացներ:
Քամու ուժի օգտագործման առաջին՝ պարզագույն միջոցը եղել է առագաստը, որի օգնությամբ մարդը հազարամյակներ շարունակ օվկիանոսում փոխադրել է բեռներ ու մարդկանց:
Քամու ուժով են աշխատել նաև հողմաղացները, որտեղ հատուկ պատրաստված թիակների օգնությամբ քամին պտտել է քարը և աղացել հացահատիկը:
Քամու ուժի օգտագործման ժամանակակից ձևերից են հողմաէլեկտրակայանները, որոնց միջոցով արտադրում են էլեկտրաէներգիա:
Ժամանակակից հողմաէլեկտրակայաններն աշխատում են քամու ցանկացած ուղղության և ուժգնության պայմաններում:
Երկրագնդի վրա քամու էներգիան համարվում է անսպառ: Ուստի հողմաէլեկտրակայանների միջոցով էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը համաշխարհային էներգետիկայի հեռանկարային ճյուղերից մեկն է:
Բացի այդ՝ հողմաէլեկտրակայանները չեն աղտոտում շրջակա միջավայրը և ավելի էժան ու արագ են կառուցվում:
Այսօր աշխարհի շատ երկրներում կան կառուցված բազմաթիվ հողմաէլեկտրակայաններ: Դրանք լայն տարածում ունեն հատկապես եվրոպական երկրներում և ԱՄՆ-ում: Հայաստանում նույնպես կառուցվել են հողմաէլեկտրակայաններ:
Հարցեր և առաջադրանքներ
- Ի՞նչ բնութագրիչներ ունի քամին:
- Ի՞նչ սարքով և ինչպե՞ս են որոշում քամու ուղղությունը:
- Ինչի՞ց է կախված քամու ուժը, ի՞նչ միավորով են չափում:
- Ի՞նչ սարքով են չափում քամու արագությունը, ո՞րն է չափման միավորը:
- Ի՞նչ նպատակներով է օգտագործվում քամու ուժը:
Հյուսիսափայլ TV №8
Հյուսիսափայլ TV
Հյուսիսափայլ TV-ի այս շաբաթվա եթերում դիտեք՝
- «Սասունցի Դավիթ» համագործակցային նախագիծ․ Ներկայանում են կրթահամալիրի կրտսեր դպրոցների 5-րդ դասարանցիները․․․
- Հանդիպում-գրքի, ֆիլմի քննարկում Բագարանի դպրոցի «Արեգակ» ընթերցասրահի սովորողների հետ
- Առավոտյան ընդհանուր պարապմունքները Հյուսիսային դպրոցում
- Առավոտը Սուրբ Երրորդություն եկեղեցում
Շաբաթվա հաղորդավար-սովորողներ՝ Անի Բարսեղյան, Հասմիկ Առաքելյան, Եվա Մարտիրոսյան
Քիմիական տարրեր, քիմիական նշաններ: Պարզ և բարդ նյութեր
Մեկ քիմիական տարրի ատոմներից կազմված նյութերը կոչվում են պարզ:
Օրինակ՝ ազոտը, թթվածինը, ծծումբը, երկաթը, պղինձը, ոսկին պարզ նյութեր են, քանի որ կազմված են համապատասխանաբար միայն ազոտ, թթվածին, ծծումբ, երկաթ, պղինձ, ոսկի տարրերի ատոմներից: Ինչպես տեսնում եք՝ պարզ նյութի անվանումը սովորաբար (բայց ոչ միշտ) համընկնում է տարրի անվանման հետ:
Պարզ նյութերի մեջ տարբերում են մետաղներ և ոչ մետաղներ: Ձեզ հայտնի են մեծ թվով մետաղներ՝ երկաթը, ալյումինը, պղինձը, կապարը, արծաթը, ոսկին և այլն:
Մետաղները կարելի է տարբերել ոչ մետաղներից իրենց ընդհանուր հատկություններով: Այսպես՝ մետաղները սովորական պայմաններում պինդ նյութեր են (բացառությամբ սնդիկի, որը հեղուկ է): Մետաղները լավ ջերմաէլեկտրահաղորդիչներ են: Պղնձից, ալյումինից, արծաթից, ոսկուց պատրաստում են հաղորդալարեր: Դրանք պլաստիկ են՝ մաքուր մետաղից պատրաստած ձողը հնարավոր է «ծեծել», դարձնել թիթեղ: Մաքուր վիճակում մետաղները սովորաբար փայլուն են:
Ոչ մետաղների մեջ կան ինչպես պինդ (ծծումբ, ածխածին, ֆոսֆոր), այնպես էլ՝ հեղուկ (բրոմ) և գազային (ազոտ, ջրածին, թթվածին) նյութեր: Պինդ ոչ մետաղները սովորաբար պլաստիկ չեն, դրանք փխրուն են: Ոչ մետաղներն էլեկտրական հոսանք չեն հաղորդում (բացառություն է ածխածինը), վատ ջերմահաղորդիչներ են:
Հայտնի է ատոմների 120 տեսակ: Այդ տեսակներն անվանում են քիմիական տարրեր կամ էլեմենտներ: Քիմիական տարրերից յուրաքանչյուրն ունի իր անվանումը:
Մեկից ավելի քիմիական տարրերի ատոմներից կազմված նյութերը կոչվում են բարդ:
Օրինակ՝ ածխաթթու գազը կամ ջուրը բարդ նյութեր են: Առաջինը կազմված է ածխածին և թթվածին, երկրորդը՝ ջրածին և թթվածին տարրերի ատոմներից:
Բարդ նյութերն այլ կերպ անվանում են քիմիական միացություններ:
Քիմիական տարրերի ատոմները քիմիական փոխազդեցությունների ընթացքում չեն անհետանում, մեկ միացությունից կարող են մի այլ միացության բաղադրության մեջ անցնել:
Ամեն քիմիական տարր ունի իր նշանը և անվանումը: Քիմիական տարրի անվանումը տարբեր լեզուներով կարող է տարբեր հնչել: Լատիներեն «ferrum», անգլերեն «iron», ռուսերեն «железо», հայերեն «երկաթ»՝ դրանք նույն տարրի անվանումներն են: Որպես քիմիական տարրի նշան՝ ընդունվում է լատիներեն անվանման սկզբնատառը (գլխատառով գրված): Նույն տառով սկսվող տարրերի նշաններն իրարից տարբերելու համար՝ մեկից բացի մյուս տարրերի անվանման առաջին տառից հետո փոքրատառով գրվում է նաև հաջորդ տառերից որևէ մեկը: Օրինակ՝ կալցիումը (լատ.՝ Calcium) նշանակվում է Ca, կադմիումը (լատ.՝ Cadmium)՝ Cd, իսկ քլորը (լատ.՝ Chlorum)՝ Cl: Ստորև աղյուսակում ներկայացված են որոշ քիմիական տարրերի անվանումներ՝ համապատասխան լատինատառ նշաններով և արտասանությամբ:
Բնության մեջ գոյություն ունեն ատոմների տարբեր տեսակներ, որոնք զանազանվում են իրենց զանգվածով, չափերով, միջուկի կառուցվածքով:
Ներկայումս հայտնի է 120 քիմիական տարր: Դրանցից վերջին մի քանիսի հայտնագործման մեջ մեծ է մեր հայրենակից, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, պրոֆեսոր Յուրի Հովհաննիսյանի դերը: Տարրերի ատոմները միանում են նույն կամ այլ տարրի ատոմներին՝ առաջացնելով պարզ և բարդ նյութեր:
| Քիմիական տարրը | Քիմիական նշանը | Արտասանությունը |
| Ազոտ | N | էն |
| Ալյումին | Al | ալյումին |
| Ջրածին | H | հաշ |
| Թթվածին | O | о |
| Երկաթ | Fe | ֆեռում |
| Պղինձ | Cu | կուպրում |
| Արծաթ | Ag | արգենտում |
| Ոսկի | Au | աուրում |
| Կապար | Pb | պլումբում |
| Ցինկ | Zn | ցինկ |
| Ածխածին | C | ց |
| Ծծումբ | S | էս |
| Ֆոսֆոր | P | պե |
| Քլոր | Cl | քլոր |
| Բրոմ | Br | բրոմ |
| սիլիցիում | Si | սիլիցիում |
Հարցեր
- Ինչո՞վ են տարբերվում պարզ և բարդ նյութերը:
- Ի՞նչ հատկություններով կարելի է տարբերել մետաղը ոչ մետաղից:
- Ի՞նչ է քիմիական տարրը:
Ընտրությունն
- Անուն, Ազգանուն- Անի Բարսեղյան
- Դպրոց, դասարան- Հյուսիսային դպրոց, 5.3 դասարան
- Ընտրությամբ գործունեություն- քանդակ, դիզայն
- Երթուղուց օգտվու՞մ եք- ոչ
- Երկարացված օրվա ճամբարից օգտվու՞մ եք- ոչ
- Լրացուցիչ պարապմունք (գրեք որտեղ եք հաճախում պարապմունքի դասերից հետո, և նշեք առարկայի անունը)- պարի և ռուսերենի պարապմունքների
- Լողալ գիտե՞ք- ոչ
- Հեծանիվ վարու՞մ եք- այո
THE CHRISTMAS TREE
THE CHRISTMAS TREE
Once upon a time there was a little fir tree in a forest in Norway. It was a very small tree and it did not grow. The other trees near it were so high and had such big branches that the poor little fir tree could not grow into a big high tree. There were oak trees, pine trees, and birches around the little fir tree. They were all very useful to people. But the little tree was not useful to anybody and it became very sad. One day the fir tree asked the other trees, “Do you know how a small fir tree could be useful?” Some of the trees were too proud to answer such a little tree. But the birch tree was a kind tree and it said. “You could be a Christmas tree, but that is all.” “What is a Christmas tree?” asked the little tree. “I don’t know,” replied the birch tree, “but once a year, in winter, men come and look at all the little fir trees and choose the prettiest for a Christmas tree. They chop it down but I don’t know what they do with it.” “I could be useful to some people”, thought the little fir tree. It was happy now and waited for Christmas Day. At last that frosty winter day came. A boy with an axe walked through the forest. He stopped in front of the little fir tree, then he chopped it down and took it home. “This will be the Christmas tree,” he told his brothers. The next day the boys put it in a big room and decorated it with balloons, paper bells and golden balls. Their mother put some candles on the branches of the tree and lit them. “It’s the most beautiful Christmas tree!” cried one of the boys. All the family gathered around the tree. They joined hands and began to sing songs and dance. They all were happy. But the little Christmas tree was the happiest. “I hope I shall not drop any of these beautiful things which the children put on me. I shall give joy and happiness to them. I am happy because I am useful now,” thought the little Christmas tree.
The Wind and the Sun
The wind – քամի and the sun are having a disagreement-վեճ. “I am the most powerful!- ուժեղ ” says the wind. “No, I am the most powerful!” says the sun.
“I can blow – փչել trees to the ground!- հատակ” . “I can push-հրել ships-նավ across the ocean-օվկյանոս.
“Is that right?” replies -պատասխանել the sun. “Well, I can melt all the snow on the mountains. I can dry up-չորացնել a lake.
Just then, they see a man walking along the road in his winter jacket .
“Let’s have a contest – մրցույթ to see who is more powerful- հեռացնել կամ հանել ,” says the wind. “Whoever can remove the man’s jacket first wins.”
The sun agrees. The wind goes first. He blows a gust of cold wind at the man.
The man shivers and zips up -ցեփը բարձացնել his jacket. “Brrr! What a cold and windy day!”
It starts to rain. The wind blows even harder and turns the rain into snow.
“Well look at that! It’s snowing!” says the man. “Snow wasn’t in the weather forecast-եղանկի տեսություն today…” He pulls his hood over his head.
The wind blows his strongest gust towards the man, but the man’s jacket stays on. «Hmm. It’s a bit fresh today…” he says. “A winter storm must be coming…» He zips the jacket higher to cover his nose.
“Gah! This is impossible-,” says the wind. He stops blowing. “My turn!” says the sun.
First the sun shines enough to stop the snow. The man unzips his hood.
Then the sun pulls the clouds apart and gently shines down on the man. Suddenly, it is a beautiful spring day.
“Wow. The weather sure is strange around here!” says the man. He unzips his jacket.
The sun gently wiggles her fingers and increases the temperature.
“What strange weather. Now it feels like summer!” the man says as he begins to sweat. «Goodness me, it’s so hot!»
He removes his winter jacket. He lies down on the grass for a nap in the warm sun.
«I win!» says the sun, beaming.